তুলনাত্মক সাহিত্য

* আৱশ্যকীয় তথ্য

• ১৫৯৮ চনত ফ্ৰান্সিচ মেয়ৰ্ছে ‘ A Comparative Discourse of our Poets with the Greek, Latin and Italian Poets' শীৰ্ষক এখন গ্ৰন্থত তুলনামূলক সাহিত্যৰ ধাৰণাটোৰ ব্যৱহাৰ কৰে৷
• ১৮৪৮ চনত মেথিও আৰ্নল্ডে Comparative Literature শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰিছিল৷
• ১৮৬১ চনত ফ্ৰান্সত ‘লিটাৰেটোৰ কঁপাৰে’ নামৰ এখন সংকলন প্ৰকাশ পায়৷
• ১৮৭১ চনত আমেৰিকাৰ  কৰ্ণেল বিশ্ববিদ্যালয়ত তুলামূলক সাহিত্যৰ এটা বিভাগ প্ৰতিষ্ঠা কৰা হয়৷
• ১৮৮৭ চনত  মিচিগান বিশ্ববিদ্যালয়ত তুলামূলক সাহিত্যৰ এটা বিভাগ প্ৰতিষ্ঠা কৰা হয়৷
• ১৮৮৬ চনত এইচ. এম. পছনেটে Comparative Literature নামৰ পূৰ্ণাংগ গ্ৰন্থ এখন প্ৰণয়ন কৰে৷
• ১৮৯০ চনত হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ত তুলনামূলক সাহিত্য সম্পৰ্কীয় প্ৰথমটো অধ্যাপকৰ পদ সৃষ্টি কৰা হয়৷

ভাৰতবৰ্ষত তুলনামূলক সাহিত্যৰ বিকাশ

• ১৯৫১ চনত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ে তুলনামূলক সাহিত্য সম্পৰ্কে The study of Comparative Literature নামৰ এখন পুস্তিকা প্ৰকাশ কৰে৷
• ১৯৫৬ চনত কলিকতাৰ যাদৱপুৰ বিশ্ববিদ্যালয়ত তুলনামূলক সাহিত্যৰ প্ৰথম স্নাতকোত্তৰ পাঠ্যক্ৰমৰ আৰম্ভ হয়৷
• ১৯৬১ চনত এই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰাই অধ্যাপক বুদ্ধদেৱ বসুৰ সম্পাদনাত প্ৰথম তুলনামূলক সাহিত্যৰ পত্ৰিকা প্ৰকাশিত হয়৷

অসমত তুলনাত্মক সাহিত্যৰ ধাৰা

• ১৯৭৭ঃ অসমীয়া ভাষাত যজ্ঞেশ্বৰ শর্মাই ‘তুলনামূলক সাহিত্য’ শীর্ষকেৰে ‘অসম সাহিত্য সভা পত্ৰিকা’(চতুস্ত্ৰিংশ বছৰ-১৯৭৭ চন, প্রথম সংখ্যা)ত প্রকাশিত এটা প্রবন্ধত এই বিষয়টো সম্পর্কীয় চর্চাৰ পাতনি তৰে।
• ১৯৮১ঃ ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ত সত্যেন্দ্ৰনাথ শৰ্মাদেৱে এলানি বক্তৃতা প্ৰদান কৰে৷
• ১৯৮৯ঃ তুলনামূলক সাহিত্য সম্পর্কীয় অসমীয়া গ্রন্থৰ ক্ষেত্রত ড: প্রফুল্ল কটকীৰ ১৯৮৯ চনত প্রকাশিত ‘তুলনামূলক সাহিত্য’ নামৰ ৭১ পৃষ্ঠাৰ গ্ৰন্থখন প্রথম।
• ১৯৯২ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ডিব্রুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ত ডঃ নগেন শইকীয়াৰ উদ্যোগত তুলনামূলক সাহিত্য সম্পর্কীয় এখনি (যত দূৰ মনত পৰে দুদিনীয়া) কর্মশালাৰ আয়োজন কৰি তদানীন্তন ভাৰতৰ আগশাৰীৰ প্রায় আটাইকেইজন তুলনাবিশাৰদ (ইন্দ্রনাথ চৌধুৰী, শিশিৰ কুমাৰ দাস, অমিয় দেব, স্বপন মজুমদাৰ, কে. আয়াপ্পা পাণিকৰ, চন্দ্র মোহন)ৰ দিগদর্শনত মুঠ ৮খন প্রশ্নপত্র থকা স্নাতকোত্তৰ পাঠ্যক্রমৰ ভিতৰত অন্তিম বর্ষৰ তিনিখন প্রশ্নপত্রৰ বাবে তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্যৰ পাঠ্যক্রমৰ খচৰা নির্মাণ কৰা হৈছিল। ১৯৯৩ চনৰ পৰা ইয়াৰ পাঠদান আৰম্ভ হৈছিল।
• ১৯৯৩ঃ অসমৰ ডিব্রুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অসমীয়া বিভাগৰ স্নাতকোত্তৰ পর্য্যায়ত তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্যৰ সর্বপ্রথম অন্তর্ভুক্তি ঘটিছিল৷ এই বিষয়ত ডঃ নগেন শইকীয়াৰ ভূমিকা অনন্য আৰু প্রায় একক বুলিব পাৰি।
• ১৯৯৪ঃ ড: কটকীৰ ‘তুলনামূলক সাহিত্য’ গ্ৰন্থৰ পিছত ১৯৯৪ চনৰ মার্চ আৰু নবেম্বৰ মাহত ড: নীৰাজনা মহন্ত বেজবৰাৰ ক্রমে ‘তুলনামূলক সাহিত্য আৰু সাহিত্যিক গৱেষণা’ তথা ‘তুলনামূলক সাহিত্য : সিদ্ধান্ত আৰু প্রয়োগ’ নামেৰে দুখন পুথি প্রকাশ পায়।
• ১৯৯৯ঃ নীৰাজনা মহন্ত বেজবৰাৰ ‘তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্য’ নামৰ অন্য এখন পুথি প্ৰকাশ হয়৷ এই পুথিখন অসমীয়া ভাষাত তুলনামূলক সাহিত্য সম্পর্কীয় চিন্তা-চর্চাৰ চতুর্থখন পুথি।
• ২০০২ঃ অসমীয়া ভাষাৰ তুলনামূলক সাহিত্য সম্পর্কীয় পঞ্চমখন গ্ৰন্থ হ’ল ‘পটভূমিকাত তুলনামূলক সাহিত্য’শীৰ্ষক গ্ৰন্থখন৷ এইখন গ্ৰন্থত ড: নীৰাজনা মহন্ত বেজবৰাই বিষয়টো সম্পর্কত পূর্বতকৈ বিশ্লেষণধর্মী তথা কার্য্যকৰী চিন্তা-চর্চা কৰা পৰিলক্ষিত হয়।
• ২০০৩ চনত ক্ৰমে এপ্ৰিল আৰু নৱেম্বৰ মাহত তুলনামূলক সাহিত্য সম্পর্কে দুখন গ্ৰন্থ প্রকাশ পায়। প্রথমখন ড: কৰবী ডেকা হাজৰিকাই আৰু আনখন ড: দিলীপ বৰাই ৰচনা কৰিছে। হাজৰিকাৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম হ’ল- ‘তুলনামূলক সাহিত্য আৰু অনুবাদ কলা’ আৰু বৰাৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম হ’ল-‘তুলনাত্মক সাহিত্য’
• ২০০৫ঃ ড: প্রফুল্ল কুমাৰ নাথে ‘তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্য : বিচাৰ আৰু বিশ্লেষণ’ নামৰ পুথিখন ৰচনা কৰে৷
• ২০০৮ঃ ড: কৰবী ডেকা হাজৰিকা আৰু ড: পল্লৱী ডেকা বুজৰবৰুৱাই ২০০৮ চনত ‘তুলনামূলক সাহিত্য : বিকাশ আৰু বিবর্তন’ নামৰ গ্ৰন্থখন যুটীয়াভাৱে ৰচনা কৰে।
• ২০১৩ঃ ড: পল্লৱী ডেকা বুজৰবৰুৱাই ৰচনা কৰা ‘তুলনামূলক সাহিত্যতত্ত্ব’ নামৰ এখন গ্ৰন্থ প্রকাশ পায়।
• ২০১৫ ড: প্রফুল্ল কুমাৰ নাথে ‘তুলনামূলক সাহিত্য : তত্ত্ব আৰু প্রয়োগ’ নামৰ এখন পুথি ২০১৫ চনত ৰচনা কৰে।
• ২০১৭ চনত ধ্ৰুৱজ্যোতি নাথৰ সম্পাদনাত ‘তুলনামূলক সাহিত্য : পটভূমিকাত অসম’ নামেৰে এখন তুলনামূলক সাহিত্য সম্পর্কীয় গ্ৰন্থ প্রকাশ পায়।
• ২০১৮ চনত ড: প্রাণজিৎ বৰাৰ ‘তুলনামূলক সাহিত্য : তত্ত্ব আৰু বিচাৰ’ আৰু ড: অনুৰাধা শর্মাৰ ‘তুলনাত্মক ভাৰতীয় সাহিত্য : প্রকল্প আৰু প্রয়োগ’ নামেৰে ক্ৰমে তুলনামূলক সাহিত্যৰ তত্ত্ব সম্পর্কীয় তথা তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্যৰ প্রায়োগিক অধ্যয়ন সমন্বিত দুখন গ্ৰন্থ প্রকাশ পায়।
• ২০১৯ঃ ড: নীৰাজনা মহন্ত বেজবৰাই ২০১৯ চনত তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্যৰ আভিমুখে শীৰ্ষক গ্ৰন্থখন প্ৰকাশ কৰে৷ এই গ্রন্থখন একে আষাৰতে ক’বলৈ গ’লে তুলনামূলক সাহিত্য সম্পর্কীয় একে লেখিকাৰ আগতে প্রকাশিত চাৰিখন পুথি আৰু অন্য বিদ্বান লেখক-লেখিকাসকলৰ দ্বাৰা প্রণীত পুথিসমূহত চর্চালৈ অনা প্রসঙ্গসমূহৰ সৰলীকৰণ তথা স্পষ্টীকৰণৰ প্রয়াস।
• ২০২২ ড: নীৰাজনা মহন্ত বেজবৰা, ২০২২ চনত তুলনামূলক সাহিত্য : কি, কিয়, কেনেকৈ, শীৰ্ষক গ্ৰন্থখন প্ৰকাশ কৰে৷ চাৰিটা খণ্ডত প্রকাশিত এই পুথিখনিৰ প্রথম খণ্ডত সন্নিবিষ্ট তুলনামূলক সাহিত্য আৰু তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্যৰ পৰিচয় তথা দ্বিতীয় খণ্ডৰ ভাৰতীয় সাহিত্যৰ তুলনামূলক ইতিহাস অংশ দুটি একে লেখিকাৰ ১৯৯৯ চনত প্রকাশিত ‘তুলনামূলক ভাৰতীয় সাহিত্য’ৰ প্রথম তিনিটি অধ্যায়ত থকা কথাখিনিৰ সামান্য পৰিবর্তন আৰু কিঞ্চিৎ নতুন সংযোজন।
• ২০২৫ চনত ড: ভাস্কৰ ভূঞাৰ দ্বাৰা ‘তুলনাত্মক সাহিত্য সিদ্ধান্ত আৰু প্ৰয়োগ’ শীৰ্ষক গ্ৰন্থখন প্ৰকাশ হয়৷

তুলনামূলক সাহিত্যৰ ধাৰা

• ফ্ৰেন্স-জাৰ্মান ধাৰা
• আমেৰিকান ধাৰা
• কানাডিয়ান ধাৰা
• ৰুছ ধাৰা
• ভাৰতীয় ধাৰা

তুলনাত্মক সাহিত্যৰ সংজ্ঞা

• তুলনাত্মক সাহিত্য হৈছে ভিন্ন সংস্কৃতি আৰু ভাষিক পটভূমি দুটা বা ততোধিক জাতীয় গোটৰ সাহিত্যৰ এক অধ্যয়ন, য’ত পাৰস্পৰিক সম্পৰ্ক আৰু প্ৰভাৱৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে অধ্যয়ন কৰা হয়৷
• Guyardৰ মতে তুলাত্মক সাহিত্য হ’ল সাহিত্যৰ আন্তৰ্জাতিক সম্পৰ্কৰ ইতিহাস৷

তুলনাত্মক সাহিত্যৰ ধাৰা 

• ঐতিহাসিক
• তাত্ত্বিক বা নান্দনিক
• সমাজতাত্ত্বিক

তুলনাত্মক সাহিত্যৰ পদ্ধতি  

• সাদৃশ্যৃ-সম্বন্ধাত্মক পদ্ধতি
• পৰম্পৰা অধ্যয়ন পদ্ধতি
• প্ৰভাৱ অধ্যয়ন পদ্ধতি
• স্বীকৃতি অধ্যয়ন পদ্ধতি
• সম্বন্ধ দ্বন্দ্বাত্মক পদ্ধতি
• তুলনামূলক পদ্ধতি